DILKII CABDIRASHIID CALI SHARMAARKE.

Qoraaga Ow Jaamac Cumar Ciise buugiisa qaran jabkii Soomaaliya waxaa ku jirta sheeko ku saabsan qaabkii loo dilay madaxwaynihii hore ee Soomaliya Cabdirashid Cali Sharmaarke waxuuna qoraagu u bilaabay sheekada sidan: Qiyaastii laba bilood ka hor dilkii Cabdirashiid Cali Sharmaarke ayaan goor subax ah suuqa Xamar weyne bartamihiisa waxaan ku kulanay Allaha u naxariiste mufti magaciisa la oran jirey Sheekh Maxamed Ciise”Guduri” waxuuna igu yiri isagoo iska dhigaaya in xagga eebe la gala hadlay ama samada kore looga waramay  “Cabdirashiid Cali  Sharmaarke waa la dilaya mudda aan dheerayn xukunka Soomaaliyana waxaa qaban doona nin magaciis la yiraa Maxamed , ninkaas haduu diinta islaamka kor u qaado kuna camal  falo , dalkana ku dhaqo waxuu  noqon doona dayax afar iyo tobnaad ah oo dalka u soo baxay , taariikhdiisuna waxay ahaan  doonta tii waligeed la xuso , haduuse diinta ka beyro oo uu ku  dhaqmi waayo waxuu noqon  doona xidig naaf madow ah oo Soomaaliya u soo baxay , waxuuna  reebi doona taariikh madow  iyo cirib dambeed xun, waxaana imaan doona in qofkii magaciisa  laga maqlo la dilo hadalka iga qor  waadigii taariikhda qori jirey”. Anigo Sheekhaas hadalkiisa  rumeysnayn cilmi ahaana ogolyn  , waxaan ku guntay maskaxda , Soomaali wax ma qortee maskaxday wax ku haysaa, maxaa yeelay  maskaxdu waa xasuus qor wax keydisa oo markii loo baahdo la  qoro.

Bishii Oktoobar bilowgeedi  1969kii madaxwayne Cabdirashiid  waxuu bilaabay inuu ku soo  wareego gobolada dalka gudihisa qaarkood, gaar ahaan magaalooyinka  kala ah Caluula,  Boosaaso, Hargeysa, Burco, iyo  Laas Caanood, taasina waxay ahayd xeer jira in madaxwaynuhu  labadii sanaba mar tago gobolada, mana jirin xilli go,an oo lagu beego tegidiisa, waxaana sii raacay  gudoomiyihii baarlamanka  (Sheekh Muqtaar Maxamed Xuseen), sida runta ahna xilligaas  siyaasada dalka waxaa  ogaaminayey  qabiil iyo nin jeclaysi , xidid  iyo xigaalo. Waxaa jiray 88 xisbi  oo kala magac ah , inkastoo  badankood markii danbe isugu leexdeen S.Y.L, dadka badankiisu ma jecleyn xisbiyada badan waayo dadku waxuu u qaybsana  qayb dherigu dabka u saran yahay oo dhibaatada aan waxba  ka ogeyn iyo kuwo dhibaato iyo  jahwareer dareemayey.

Maalmihii Cabdarashiid magaalada Caluula booqashada ku  joogay ayaa odoyaal qabiilka   iwaaqroon ah oo dowlada dulmi  ka tirsanayey magaalada  Muqdishana ka fogaa waxay u

sheegen arrimo eed sheegad ah  iyo waxqabad la,aan,  madaxweynuhu taa ugama  garaabin, jawaabtiina waxay  noqotay wasiirka arrimaha gudaha  ayaan arjigiina u gudbinaya,  nin magaciisa la oran jirey Xasan  Maxamed Cawad ayaa gabay  Haanfiil ah oo uu geerida  madaxwaynaha ku yu’anaayo  tiriyey waxuuna yiri:

Run Ilaah Rashiidoow ma

tihid kii Ilaah rabaye,

Soomaali baad kala rartay

oo reerba meel dagaye,

rafaad noqotay dunidii

markii Ray lagaa dhigaye,

kol hadaad Ra,iis sida

Jamaal laguugu raacaynin,

rucbi kugu dhaca iyo cudur

xunoo raarta kula jiifa,

Ruush iyo midaan laga

daweyn Rooma iyo Kiinya,

kursigoo kula ruxda iyo

ciidankoo talada kaa riixda,

Rabbi waxaan baryaaya

inaadan raagin oo jirine.

Laba maalmood ka hor imaantinkii  madaxwaynaha ayaa magaalada  Laascaanood waxaa la  geeyay ciidan nabadgalyadiisa   ilaaliya laguna aaminay, 11 subaxnimo  17/10/1969 kii markii uu  guriga   oogu talagalay uu tagay  ayaa askari booliiska  nabadgalyadiisa ilaalinayey ka  mid ahaa si sahal ah  rasaas ugu  furay, waxaana bar bar taagna  oon wax ku noqon gudoomiyihii  baarlamanka oo la socday, wax  lala yaabo waxaa ah in  madaxwaynihii Jamhuuriyada si  sahal ah loo dilay taasoo kale waa  tan umadda Soomaliyeed kala  gaabisay oo u qaybisay qabiil iyo  qabiil.

Iyadoo C/rashiid geeridiisi ay haatan ka soo wareegtay 41 sano  lama oga dilkiisi cida ka danbaysay  iyo sabab loo dilay midna,  maalintii eedeysanihii maxkamada  badbaadu ay dilka ku xukuntay  , xeer ilaaliyihi guud waxuu  yiri”Dambiilaha xukunkiisa waa  fulinayana, hase ahaate dambi  baarista waa sii wadeyna,  hadalkaa waxaa laga Fahmay  inaan dowlada kacaanku doonayn  in dilka C/rashiid baaris rasmi ah  ku sameyso, waayo mar haddii  gacan ku dhiiglihi la dilay side  dambiga baaristeeda loo sii wadi  karaa? yaa wax la waydiinaya? 20kii Oktoobar 1969kii markii  madaxwaynaha aaskiisi laga soo noqday ayaa gudoomiyihi baarlamanka  oo si ku meel gaar ah hawsha  u sii hayey sida uu qabey dastuurku   jamhuuriyada Soomaliya  waxuu isagu yeeray kulan deg deg  ah xubnihii baaralmanka oo ka  tirsana xisbigii S.Y.L oo markaa  ahaa xisbiga talada dalka haya,si  loogu gogol xaaro doorasho  madaxwayne cusub.

Sidoo kale madaxda iyo maamulka  dowladu ma filayn in ciidamada  dhexdooda dhaq dhaqaaq qarsooni  ka socdo oo ku talo jiray  inay dowlada afgembiyaan ka jiro  waayo?xilligaas dalka taladiisu waxay gacanta ugu jirtey xisbi  baarlamaniga ahaa,ciidamadana  waxaa la geliyay heegan geeridi  madaxweynaha darteed si ay  wixii qalaan qal uga hor tagaan ,  taa ayeeyna ugu gambadeen inay   inqilaab sameeyan , xilligaana  dhibaato ka weyn maamul xumo  dalka kama jirin, hase ahaate waxaa jiray cabasho qodobka  10aad.

 Xiggasho: Aw-Jaamac Cumar  Ciise,1994, Qaran-Jabkii Soomaaliya: